De zomer loopt ten einde, het wordt killer en vroeger donker. We dragen weer een jas en kijken met weemoed terug op een wel héle mooie warme, zonnige zomer. In de kledingwinkels overheersen de donkere kleuren en de schappen bij de winkels worden gevuld met pepernoten, chocolade letters, herfst- en Halloween artikelen. Het besef dat de zomer niet eeuwig kan duren dringt langzaam tot je door en voorzichtig begin je uit te kijken uit naar de laatste maanden van het jaar.
Na de Herfstvakantie, eind oktober gaat de tijd snel. Als het even mee of in jouw geval misschien wel tegenzit komt onze Goedheilig Man gelijk in ons land aan, op dezelfde dag wanneer een groot deel van de Nederlandse en Vlaamse kinderen met hun (zelfgemaakte) lampion zingend langs de deuren gaan. Een stressvolle periode voor veel jonge kinderen. Elf november, Sint Maarten een echt kinderfestijn. Maar waar komt deze traditie vandaan?
Sint Martinus
Heel lang geleden, in het jaar 315 na Christus in Sabaria, het tegenwoordige Hongarije werd Martinus geboren. De vader van Martinus was militair in dienst van het Romeinse leger. Martinus was duidelijk niet geïnteresseerd in het leger, zijn belangstelling lag elders onder andere in de nieuwe godsdienst, het Christendom. Zijn vader stuurde hem tegen zijn zin toch het leger in. Martinus werd gelegerd in Gallië, het huidige Frankrijk. Volgens de vertelling kwam hij op een dag bij de stadspoort van Amiëns een verkleumde bedelaar tegen die hem om een aalmoes vroeg. Geld had Martinus op dat moment niet. Maar hij bedacht dat hij de bedelaar, die het zo koud had een deel van zijn mantel kon geven. Hij pakte zijn zwaard en sneed zijn rode mantel in tweeën. Die nacht had Martinus een bijzondere droom, die veel indruk op hem maakte. In deze droom zag hij de bedelaar met de door hem geschonken halve rode mantel. Hij vertelde Martinus dat hij zijn mantel met Jezus had gedeeld. De volgende ochtend nam Martinus een drastisch besluit, hij verliet het leger, liet zich dopen en ging een bestaan leiden als kluizenaar in Ligugé, bij Poitiers.
De verering
Martinus werd vereerd om zijn liefdadigheid, vaak kwamen dorpsbewoners maar ook mensen uit de verre omgeving bij Martinus om raad en hulp te vragen. Martinus had veel aanhang en veel mensen volgden hem, deze groep aanhangers vormden de eerste kloostergemeenschap in West-Europa. In 372 werd Martinus gekozen tot bisschop van Tours. Martinus overleed in 397 en werd op 11 november in de Franse stad Tours begraven. Opmerkelijk is dat 11 november ook de datum is dat hij zich had laten dopen. Al snel verklaarde de kerk Martinus heilig, 11 november werd Sint Maartensdag. De verering van Martinus beperkte zich niet allen tot Frankrijk, maar verspreidde zich over een groot deel van Europa. In Nederland en België zijn er een aantal kerken naar hem vernoemd. Elf november werd echt gevierd, omdat dit niet alleen zijn sterfdag was, maar ook de dag was dat hij zich had laten dopen.
Op de feestdag van de heilige Martinus werd het een traditie om de kinderen een kleinigheid te geven. Dit werd nog bevorderd doordat 11 november (dus na zijn sterven) het begin was van de vastentijd. De viering van het Sint Maarten feest kan verschillen per stad, dorp, regio en land. In sommige plaatsen worden lampionnen optochten georganiseerd, ook worden er in een aantal plaatsen in ons land vreugdevuren ontstoken. De meest traditionele wijze is dat kinderen op eigen gelegenheid ‘s avonds wanneer het donker begint te worden met een (zelfgemaakte) lampion langs de huizen gaan. Ze zingen een Sint Maarten liedje (tegenwoordig hoor je de meest uiteenlopende versies) en krijgen in ruil snoep of fruit. Met een goed gevuld tasje gaan de kinderen weer naar huis waar vaak de ouders en/of oudere broers of zusjes ze al glunderend op staan te wachten en zich maar wat graag over de tas willen ontfermen.
Uitdeeltips
Een tip voor bij het uitdelen, een mandarijn is lekker maar wil je toch iets te snoepen geven en dat kan en mag natuurlijk best, denk dan aan verpakt snoep. Kleine mini reepjes, mini zakjes snoep of maak zelf van tevoren kleine zakjes. Het is hygiënischer en het toont ook veel vrolijker. Leuke uitdeel zakjes zijn te verkrijgen bij de Hema, Action en de Big Bazar. Ook voor voordelig snoepgoed kan je hier goed terecht. Wil je iets bijzonders en aparts, zoek dan op Pinterest. Hier vind je veel verrassende traktaties. Zo maak je er voor beide partijen een groot feest van. Want zeg nou zelf, het is toch genieten die zingende kinderen aan de deur. De kleintjes met hun zelfgemaakte lampion, die verlegen staan te hakkelen of misschien wel uit volle borst zingen, maar ook voor de “eigenlijk ben ik te oud maar ik wil nog zo graag” kinderen die enkel met een plastic tasje snel hun liedje afraffelen en hunkerend naar je schaal snoep kijken. Elke leeftijd heeft zijn charme en ze genieten er allemaal van !
Sint Maarten een mooie waardevolle traditie waar een mooi verhaal achter zit! Scholen besteden de laatste jaren weer meer aandacht aan de betekenis van Sint Maarten en ook worden er vaak (met name in de onderbouw) lampionnen gemaakt.
Elf november, de start van het Carnaval
Naast het Sint Maarten feest staat elf november nog voor een andere mooie traditie. De elfde van de elfde laat menig hart onder de rivieren maar ook in het oosten van ons land sneller slaan. Dit is namelijk de dag waarop de Carnaval van start gaat. De Raden van Elf scharen zich op deze dag weer voor het eerst rondom de tafel en vergaderen over het Carnavalsfeest. Traditioneel gebeurt dit ook op een bijzonder tijdstip en wel om 11 minuten over 11 in de avond. In Nederland wordt deze start in vrijwel iedere Carnaval vierende plaats traditioneel gevierd. Tijdens deze bijeenkomst wordt ook vaak een hele belangrijke beslissing genomen. Namelijk, wie wordt er dit jaar Prins Carnaval, wie zijn dit jaar de adjudanten ?!?! Een aantal verenigingen hebben ook een jeugdafdeling en ook voor de jeugd wordt er ook besloten wie Prins Carnaval en wie de adjudanten zijn. Altijd weer een spannende gebeurtenis. Tot aan het moment van de officiële bekendmaking is dit het grootste geheim van de stad waar veel en druk over gespeculeerd wordt. Onder de leden van de vereniging wordt vaak gewed over wie de komende Prins zal zijn. In principe word je voor één seizoen als Prins gekozen. In Brabant kan het zijn dat je voor meerdere jaren de Prins bent. Vaak mag je als Prins je eigen naam aanhouden. Ben je de tweede, derde of vierde Prins die bijvoorbeeld de naam Hendrik draagt dan zal je naam gevolg worden door een volgnummer in Romeinse cijfers, bijvoorbeeld Hendrik IV.
Traditioneel gezien begint het echte feest pas de zondag voor het vasten (het vasten tot Pasen)met de machtsoverdracht. Hierbij wordt symbolische de sleutel en daarmee ook het bestuur van de stad officieel overgedragen aan Prins Carnaval. Een grootst plechtig moment! Deze overdracht duidt op een middeleeuwse traditie, waarbij de sociale orde werd omgedraaid en de arme bevolking tijdelijk de macht over nam en vanaf dat moment de adel op de hak mocht nemen. Dit ‘op de hak nemen’ zie je nog steeds terug, in Brabant noemt men dit tonproaten en in Limburg noemt men dit buutereednen. Een moment waarop de plaatselijke bevolking speeches en grappen mogen maken over het lokale bestuur. Ongezouten wordt dan ‘de waarheid’ ingepeperd.
Maar wat is de reden dat de opening van het Carnavals seizoen op 11 november, ver voor de echte Carnaval plaatsvindt? Hierover zijn verschillende meningen, hier volgen een aantal beweringen en stellingen.
Elf heeft een bijzondere betekenis binnen het katholieke geloof. Twaalf is het heilige getal en komt na elf, men ziet dat als symbool voor de imperfectie. Het getal staat ook bekend als het gekkengetal, een woord wat toevallig ook elf letters telt. Het getal 11, twee énen naast elkaar, is net als het dragen van maskers en vermommingen een teken van gelijkheid.
Het vasten
In de Middeleeuwen werd er ook voor de kerst gevast. Uit schaarste en armoede, niet uit religieuze overwegingen zoals de 40 dagen vasten na Carnaval, deze periode begint op de eerste dag na Carnaval (Aswoensdag)en eindigt met Pasen. Tijdens deze dagen mogen de mensen geen vlees eten op vrijdag, geen alcohol drinken, niet snoepen en geen feest vieren. De reden van het vasten na 11 november lag anders. Het vlees uit de slachtmaand november moest namelijk bewaard worden tot kerst. Van de slacht moesten de niet lang houdbare gedeelten zoals bloed- en leverworst, lever, nieren, enz. geconsumeerd worden en daar bood vastenavond een goede gelegenheid toe. Elf november was een feestdag, Sint Maarten. Dit feest werd groot gevierd en daarom werden er op deze dag enorme feestelijke maaltijden met deze bederfelijke producten bereid. Het vasten begon op 12 november, de 11de van de 11de wordt gezien als voorloper op de bekende vastenavond vlak voor de Carnaval. De periode die aanbrak na 11 november voelde als een welkom verlof. Men had op 11 november, goed gegeten en gedronken, stevig gefeest en er hoefde niet meer al te hard gewerkt te worden. Door de kou was het werken op het land vaak niet mogelijk. Tijdens deze verlof periode, waarin men fysiek minder actief was had men ook minder voedsel nodig, wat goed uit kwam.
Verder stelt men dat elf november exact 40 dagen voor 21 december, de kortste dag is, anderen stellen weer dat de elfde van de elfde een wezenlijke datum is omdat het precies 44 dagen voor Kerstmis valt. Zo zijn er nog talloze interessante stellingen en beweringen.
Ook al worden de dagen korter en de nachten langer, november is beslist geen sombere maand en blijft elf november een hele bijzondere dag !
